نوبهار است در آن کوش که خوش دل باشینوبهار است در آن کوش که خوش دل باشی

هردیاری آیینی برگرفته از خلق و خوی مردمان آن دیار دارد، آیین های فرهنگی ملتها، آینه های چگونه اندیشیدن آنها به چگونه بودنشان است و نوروز آیینی چیده شده در سفره های ذهن و آینه دل ایرانیان. هزاران سال است که پارسیان تولد بهار را جشن می گیرند و خانه تکانی می کنند. تولد بهار تولد شور و شوق، سبزه و امید و حرکت است. صدای پای بهار هم صدای دعوت به دوباره زیستن است، صدای موسیقی دل انگیز حیات در دستگاه آفرینش که زمین نمی میرد و دراین هنگامه همه خود را برای نکوداشت نوروز که رسمی همه ساله است آماده می کنند. رسمی که هرسال تکرار می شود، تکراری که ملال آور نیست.

گاهی به خاطر دیدن مداوم این اتفاق فراموش می کنیم با رفت وآمد شبانه روز، با طلوع و غروب خورشید چگونه باید مواجه شویم و چه اندرزی بگیریم.

اما نوروز ما را از این رخوت و بی تفاوتی بیرون می آورد تا از این تکرار زیبا اما خفته آفرینش رها شویم و در کنار خانه تکانی منزل به خانه تکانی دل هم بپردازیم.

این روزها همه جا حرف از خانه تکانی خرید لباس نو و انجام کارهای عید و خلاصه به استقبال بهار رفتن است.

اما همه فقط به رسم عادت توصیه به خانه تکانی دل می کنند هرچند خانه تکانی از منازل کاری پسندیده و درعین حال تکراری است که همه در آخر سال به روش های مختلف و به نحو مطلوب انجام می دهیم و در انجام این کار نیز تقریبا همه موفقیم و اهمیت ویژه برای آن قائل هستیم، اما خانه تکانی دل ها و قلب ها که لفظ کلام همگی ماست و آن را همیشه مانند نقل و نبات به هم توصیه می کنیم. چقدر برایمان اهمیت دارد؟ چقدر به فکر پاک کردن و زدودن گردوغبارهای درونی مان هستیم؟ تا چه میزان برای ورود به سال جدید جان و روحمان را آماده کرده ایم. براستی چه خوب می شود همان طور که واقعا به خانه تکانی منازل مشغولیم به خانه تکانی دل ها نیز با جدیت و کوشش بپردازیم.

خانه تکانی دل را نیز همگی به اتفاق انجام دهیم و آن وقت معنی واقعی لذت را بهتر درک کنیم. در دو شماره گزارش پیش رو به نحوه خانه تکانی دل که بهترین راه رسیدن به پله های کمال و تعالی است، می پردازیم.

 

 

سبکبال به پیشواز بهار برویم

«یکی از انگیزه های خانه تکانی در روزهای پایانی سال علاوه بر پیشینه تاریخی آن، این است که چون نوروز، روز نو است پس باید دراین روز، همه چیز نو و جدید شود.»

فاطمه فلاحت پیشه، کارشناس مسائل اجتماعی در گفت وگو با گزارشگر کیهان نقطه نظرات خود را در مورد سنتها و آیین های ایران باستان، ضمن بیان مطلب فوق، این طور مطرح می کند: «نوشیدن در زندگی ایرانیان مفهوم اسراف و بی ارزش بودن اشیای قدیمی را نمی دهد، چون برخی گمان می کنند با فرارسیدن ایام خانه تکانی همه وسایل کهنه و قدیمی باید دور ریخته شود، بلکه در آخرین ماه سال همه باید با نظافت، تعمیر و ترمیم وسایل بلااستفاده خانه و زندگی را نو کنیم تا سبکبال و آسوده خاطر به پیشواز نوروز برویم.»

وی می گوید: «در این روزهای پایانی سال از پشت بام برخی خانه ها فرش های شسته شده آویزانی را شاهدیم که نوید پاکی و بشارت پاکیزگی می دهند، پنجره هایی که دیگر پرده پوش نیستند. یا دستهایی که غبار آلودگی را از روی شیشه ها می زدایند، همه و همه بوی عید را احساس می کنند؛ دارا یا ندار، پایین شهر یا بالای شهر به هرحال پیش از فرارسیدن نوروز، گردوغبار یکساله خانه ها باید تکانده شود و جای خود را به لطافت و تازگی دهد.

اغلب خانواده ها هم سعی می کنند درکنار هم به این رسم دیرینه عمل کنند و در خانه تکانی یکدیگر را یاری دهند.

فلاحت پیشه اضافه می کند: «البته ناگفته نماند که طی چندسال اخیر شرکت های خدماتی کار خانم ها را راحت کرده اند و با راه اندازی کارگاه های قالیشویی و نظافت منازل، سهم عمده ای در خانه تکانی شب عید دارند و پول های گزافی به جیب می زنند. اما باز خانه تکانی سنتی حال و هوای خودش را دارد.»

 

 

خانه تکانی دل مهم تر است یا خانه تکانی منزل

براستی خانه تکانی منزل که این روزها همه را به تکاپو انداخته چه تأثیری در روح و روان آدمی دارد و چرا باید علاوه بر خانه تکانی منزل به خانه تکانی دل بپردازیم؟

دکتر مسعود صمدیار روان شناس در پاسخ به این سؤال به گزارشگر کیهان می گوید: «نظافت و نظم دادن به وسایل به ویژه تغییر رنگ ها و ایجاد تنوع در دکوراسیون خانه، تأثیر مثبتی بر روحیه انسان ها دارد و زندگی را از یکنواختی خارج می کند، تنوع و تمیزی محیط اطراف در پیشگیری از خمودگی و افسردگی نیز بسیار تأثیرگذار است، بنابراین یک خانه تکانی ساده، سلامت روان فرد را تا حد زیادی تأمین می کند.»

این استاد دانشگاه توجه به یک نکته را در این میان ضروری می داند و می گوید: «اگر این نو کردن و تنوع بخشیدن، مستلزم آن باشد که فرد مشکل مالی پیدا کند یا زیر بار قرض برود و در نتیجه دچار استرس شود، می تواند پیامد عکس داشته باشد، مثلا فرد پرخاشگر می شود و یا سازگاری اش با اطرافیان کاهش می یابد. پس انجام خانه تکانی باید متناسب با توان اقتصادی خانواده باشد.»

دکتر صمدیار در ادامه صحبت هایش در پاسخ به این سؤالم که چقدر باید به فکر زدودن غبار و زنگار از دل خود باشیم این طور پاسخ می دهد: «این مسئله بستگی به عیار دل ها دارد و به اینکه چقدر برای عیار دل خویش ارج و قرب قایل باشیم و این که آیا به خزانی که پشت سر نهادیم، اندیشیده ایم یا خیر؟ و آیا باور کردیم هر انسانی خزانی دارد؟»

وی اضافه می کند: «اگر به برگ ریزان خزان های هر ساله بیاندیشیم، به یاد می آوریم که خزانی در راه داریم و می بایست قدر بهار را بدانیم، کدورت از دل ها بشوییم که فرصت برای در کنار عزیزان بودن بسیار محدود و ناچیز است و از یاد نبریم ما برای تکامل معنویت درون، نیاز به خانه تکانی دل از طریق استغفار و با هم بودن از طریق آشتی داریم، پس بیاییم پیش از تکاندن خانه های آجری و سیمانی و سنگی، به تکاندن خانه دل هایمان بپردازیم.»

 

 

صدای پای بهار در خانه دل ها

دریکی از مراکز خرید مستقر در خیابان ولیعصر با چند خانم میانسال که مشغول تماشای ویترین مغازه ها هستند و لباس های جلوی در دکان ها را زیرورو می کنند، وارد گفت وگو می شوم.

خانم ابراهیمی،که خود را حسابدار یک شرکت معرفی می کند در ابتدا این طور نظرش را مطرح می کند: «ایام عید که نزدیک می شود یاد و خاطرات گذشته در ذهنم مثل صفحات دفتر ورق می خورد.آن ایام موسم خانه تکانی عید که می شد، خستگی در چهره مادرم خدا بیامرز می نشست و این را من همیشه از میان خطوط درهم رفته چهره اش می فهمیدم. اما او آخ هم نمی گفت».

خانم ابراهیمی عمق نگاهش را خیره به دور دست می کند و ادامه می دهد: «آن ایام بوی عطر صمیمیت را احساس می کردم و این عطر را از تمام سال های کودکی با خود به یادگار دارم. هرسال وقتی ماه اسفند از راه می رسید، مادر دست به کار می شد، گردوغبارها را از چهره زندگی پاک می کرد و چند روزی مانده به عید وقتی گندم ها را برای سبزه آماده می کرد، ما را هم صدا می زد و برایمان از کودکی هایش این طور می گفت: روزهایی که مادربزرگ سبزه سبز می کرد به زندگی عطر صمیمیت می پاشید، حالا نزدیک بهار که می شود با خودم قصه های کودکی را مرور می کنم به یاد این می افتم که باید عطر صمیمیت را در خانه پاشید و پس از آن به شست وشوی دل ها پرداخت. می دانم که نباید سفارش مادرم از یادم برود. اگر دل هایمان را خانه تکانی نکنیم، صدای پای بهار را در خانه دل نمی شنویم و نمی توانیم تا جایی قدم برداریم که برایمان معجزه روییدن و شکوفه زدن را به دنبال داشته باشد.»

و همین طور در ادامه می گوید: «می دانم اگر بخواهیم روح هایمان قد بکشند و نگاه هایمان بهاری شود، باید حتما دل هایمان را خانه تکانی کنیم.»

حال دل آدمی چگونه است؟

در این روزها گردوغبار از قسمت های مختلف منزل برگرفته می شود. مخصوصا بخش هایی که چند ماه یا یک سال است که نظافت نشده، بازبینی و گردگیری و خانه تکانی می شود، این کار بارها و بارها در زندگی ما اتفاق می افتد و مانند بسیاری از کارها و حوادث دیگر برایمان عادی می شود به همین جهت به سادگی از کنار آن می گذریم، درحالی که درسها و عبرت های بسیار مهم و لطیفی در آن نهفته است.

حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی دشتی محقق و پژوهشگر در گفت وگو با گزارشگر کیهان در آغاز کلام خود به حدیثی از حضرت علی«ع» اشاره می کند و می گوید: «امیرالمؤمنین«ع» می فرمایند: هرکس اندیشه و فکری داشته باشد، برای او در هر چیز عبرت و درسی هست، در بسیاری از خانه ها در نگاه اول به نظر می رسد دیوارها و فرش ها و... نیاز چندانی به نظافت ندارد و چه بسا تمیز پنداشته شود، اما همین که اهل خانه دست به کار شوند و گوشه ای از دیوار را تمیز کنند، تیرگی دیگر قسمت ها خود را نشان می دهد و معلوم می شود کار سنگینی در پیش است. حال دل آدمی نیز چنین است.»

حجت الاسلام دشتی اضافه می کند: وقتی سخن از توبه و استغفار و اصلاح عیوب خود پیش می آید، چه بسا در نگاه اول انسان خود را بی گناه و کم عیب پندارد و کاستی و نقص را فقط در دیگران ببیند، اما اگر همتی کرده و با نور لطف الهی به صفحه دل خود نظری افکند و دست به کار اصلاح خود شود، تازه می فهمد که چقدر آلوده شده و چه راه طولانی ای تا ریشه کن شدن صفات زشت و اصلاح اعمال درپیش دارد.»

این پژوهشگر می گوید: «کسانی که در طول سال برنامه منظمی برای نظافت منزل دارند و به طور مرتب به این امر می پردازند، در این روزهای پایانی سال کار چندانی ندارند و خانه تکانی به معنای گسترده برای آنها مفهومی ندارد و دل و جان آدمی نیز چنین است.»

دشتی با اشاره به این موضوع که آنان که با عمل به توصیه های بزرگان راه رفته و به مقصد رسیده اند، پیوسته از قلب خود و آنچه به آن وارد می شوند، مراقبت می کنند می گوید: «اگر لغزشی در این بین از آنان سر بزند بی درنگ به جبران آن و آمرزش خواهی از درگاه الهی می پردازند، ضمن اینکه هیچ گاه با انبوه صفات ناپسند و اعمال ناشایست در وجود خود روبه رو نیستند تا نیازی به خانه تکانی دل داشته باشند.»

وی با اشاره به اینکه حتی در خانه هایی که در طول سال و به طور مرتب نظافت می شود، معمولا قسمت هایی وجود دارد که یا به خاطر دسترسی دشوارتر یا به علت غفلت، کمتر نظافت شده و گاه فقط سالی یک بار تمیز می شود، می گوید: «تمیز کردن چنین جاهایی از خانه هم زحمت بیشتری دارد و هم وقت بیشتری می گیرد. قلب انسان نیز همین طور است، بسیاری از اوقات برخی از صفات رذیله مثل کبر و حسد و نفاق و... یا پاره ای از گناهان سالها در وجود آدمی رخنه کرده و مورد غفلت واقع شده است، اگر لطف خدا شامل شود و انسان متوجه این عیوب گردد، اصلاح این عیوب زحمت و تلاشی ویژه و مستمر می طلبد، همان گونه که در شرح حال بزرگان آمده است که برای ریشه کن کردن حسد از دل خویش بیش از بیست سال باید با نفس مبارزه کرد.»

حجت الاسلام دشتی با اشاره به اینکه در خانه تکانی برای تمیز کردن هر بخشی از منزل و وسایل آن به یک مواد شوینده خاص احتیاج است و تمام وسیله ها را نمی توان به طور یکسان با یک ماده تمیز کرد، خاطرنشان می کند: «در خانه تکانی دل و اصلاح عیوب نفس و پاک شدن از زنگار گناه و نافرمانی حق تعالی هم، چنین چیزی مصداق دارد، اشک و آه، یاد خدا، یاد مرگ و قیامت، تلاوت قرآن، تفکر، سحرخیزی، استغفار، ادای حقوق خلق و خالق همگی مایه صفای دل و جان آدمی و پاکی قلب است و البته هر یک اثر خاص خود را دارد.»

 

 

بهار، رویش فطرت

بهار، زمان رویش فطرت هاست. خاک زمان نشسته بر جان و تن، به باران عشق شسته می شود و گل فطرت دوباره غنچه می شود و فرصتی دوباره به مردگان داده می شود. هر ساله زمین، رستاخیز را به یاد انسان می آورد و فرصت مکرری را به آدمی می بخشد تا خود را بتکاند از هرچه خاک زمانه بر دل وی نشانده است.

دکتر خلیل کریمی استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل دینی در گفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان مقدمه فوق در خصوص بهار دل و خانه تکانی جان اضافه می کند: «انسان در دنیا نیازمند تغییر دائمی است، چرا که شرایط زیست دنیوی به گونه ای است که حرکت به سوی کمال لازم است وگرنه همانند برکه ای بی موج می شود که می گندد و فضا را همچون خود آلوده می سازد.»

دکتر کریمی خاطرنشان می کند: «بسیاری از مردم تنها به چشم ظاهر خویش اعتماد دارند از این روست که با نگاهی تند و گذرا، کوچک ترین گردوغباری را روی میز می بینند و به عیب جویی از کدبانوی خانه می پردازند؛ اما کمتر کسی است که غبار و زنگار نشسته بر جان و روانش را ببیند، این در حالی است که روان آدمی همانند تن آدمی در یک فرآیندی اندک اندک غبار می گیرد و زنگار سیاهی آیینه صاف وجودش را به تیرگی می کشاند. این گونه است که دیگر، حقایق را چنان که هست بازتاب نمی دهد.»

این پژوهشگر با استناد به آیاتی از قرآن کریم می گوید: «خداوند در آیاتی از جمله آیات ۲ تا ۱۵ سوره حجر و ۳۲ تا ۳۴ سوره طور و آیات ۱ تا ۶ سوره قمر به غبار زندگی بر جان و روان آدمی اشاره می کند که شخص را چنان تیره و تار می گرداند به گونه ای که حقایق عینی و محسوس را نمی بیند و به انکار شق القمر یا هر معجزه آشکار دیگری که در برابر دیدگانش رخ می دهد، می پردازد، همچنین خداوند به صراحت از زنگار قلوب و دلها در آیاتی از جمله ۱۴ سوره مطففین اشاره می کند و می گوید که لجاجت و بهانه جویی بسیاری از مردمان به سبب همین زنگار دلهاست، و این گونه است که چنان دلها تیره و زنگار گرفته می شود که حتی خورشید را در نیمه روز منکر می شود و تکذیب می کند، از این رو همان گونه که تن هر مدتی نیازمند شست وشو است تا چرک زدایی شود و غبار از تن زدوده شود و همین طور لازم است تا روان نیز زنگارروبی شود.»

از نوروز سخن گفتن و از عید باستانی نوشتن کهنگی ندارد و چه سخت است بهار بیاید و ما هنوز بوی برف بدهیم. نوروز که می آید، زمین به اشاره شکوفه ها و چلچله ها سرما را به کناری می راند، لباس سبز دوباره روییدن را و دوباره آواز خواندن را به تن می کند . ما هم باید به میمنت و یمن ورود به سال نو، نغمه بیداری و آگاهی سر دهیم و غبار از تن و جان بزداییم، کدورتها را کنار بگذاریم، چتر آشتی پهن کنیم و شانه هایمان را برای باهم بودن بخواهیم و شادی و سرور را به یکدیگر هدیه کنیم و در کنار «تحویل سال» شاهد «تحویل حال» باشیم.

نفس های سال کهنه چند روزی است که به شماره افتاده، این یعنی آغاز فعالیت برای برگزاری مراسم و آیین هایی که چند روزی از وقت اعضای خانواده را می گیرد. مهمترین این مراسم هم آیین خانه تکانی است که معمولاً همه اعضای خانواده در اجرای تمام و کمال آن شرکت دارند، به عبارتی هرکس گوشه ای از این بار را به دوش می گیرد و همه خود را برای ورود به سال نو مهیا می سازند.

 

 

میراث اجدادی

خانه تکانی نوروزی میراثی اجدادی برای ایرانی هاست. آیینی که در آن تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز، گردگیری، شست و شو و تمیز می شوند که البته در کنار این رسم کهن باید به این نکته مهم و ظریف هم دقت کنیم که دل آدمی در آستانه ورود به سال نو نیز بیش از هر چیز دیگری نیاز به خانه تکانی و غبارروبی دارد، چنانچه از این غبارروبی غفلت کنیم حال خوشی در سال نو نخواهیم داشت.

دکتر مجید کاشانی جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر کیهان به مقایسه خانه تکانی درون و بیرون در زمان های گذشته و امروز می پردازد و می گوید: «در زمان گذشته خانواده ها درگیر مشغله کار تولیدی و مخصوصاً کشاورزی در محیط خانه بودند، مثلاً نان طبخ می کردند و قوت و غذای خود را در منزل تهیه و نگهداری می نمودند، ضمن اینکه برخی از مشاغل به صورت دسته جمعی و در خانه انجام می شد و طبیعتاً نگهداری لوازم کار و حفظ برخی از مواد و محصولات باعث تلنبار شدن وسایل زیادی در محیط زندگی و بخش هایی از خانه می گردید و همین امر سبب می شد مقداری وسایل غیرقابل استفاده و زباله در انباری ها جمع شود که در طول سال فرصت کافی برای نظافت و تمیز کردن این گونه اماکن و وسایل وجود نداشت و اسفندماه و آخر سال این فرصت را برای خانواده ها به وجود می آورد تا همه به نظافت خانه بپردازند و با انرژی زیاد و خوش یمنی خود را برای ورود به سال نو آماده کنند.»

دکتر کاشانی با اشاره به اینکه خانه تکانی یعنی به استقبال رفتن است ، می گوید: «همان طور که در فصل بهار همه چیز نو و شاداب می شود و طبیعت نوید زندگی می دهد، بنابراین خانه تکانی منزل با خانه تکانی دل همراه است و همین که همه سعی می کنند به استقبال خوبی ها بروند و به دید و بازدید یکدیگر بپردازند، این خود به نوعی تحول درون محسوب می شود.»

وی می گوید: «افراد در سال جدید و با آغاز سال نو، معمولاً از کدورت ها، کینه ها، حسدها و رقابت های غیرمنطقی اجتناب می کنند و سال جدید را با نگاه نو به جهان آغاز می نماید و به سمت خوبی ها و نیکی ها می روند و از احساسات بد دست می کشند، از این رو خانه تکانی درابعاد مادی قبل از آغاز سال نو انجام می شود اما خانه تکانی دل از پلیدی ها درست با وداع سال کهنه و تحویل سال نو در بین خانواده ها آغاز می گردد و این مراسم معمولاً تا ایام سیزده بدر نیز ادامه دارد.»

این استاد جامعه شناس به عوض شدن خانه تکانی دل دردنیای مدرن و امروزی هم اشاره ای می کند و می گوید:«سنت های کهن ایرانیان در شکلی نواستمرار یافته و خوشبختانه می بینیم امروزه خانه تکانی دل در قالبهای جدید انجام می گیرد و دید و بازدید و تبریکات سال نو به صورت ایمیل، پیامک، برنامه های زنده رادیویی و تلویزیونی و برگزاری جشن های نیکوکاری نیز بخشی از این رسم و رسوم در دنیای مدرن محسوب می شود.»

 

 

بهار، رستاخیز زمین

خداوند فصل بهار را زمان رستاخیز زمین می داند و در آیاتی از جمله ۹ تا ۱۱ سوره «ق» آن را همانند رستاخیز انسان می شمارد.

حجت الاسلام قربان احدی کارشناس اموردینی درگفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان مقدمه فوق نظرش را درمورد خانه تکانی دل این طور مطرح می کند. انسان می بایست از این رستاخیز زمین عبرت گیرد و همان طور که تن وخانه از غبار ایام می زداید و به پالایش آلایش ها می پردازد، جان و روان خویش را از غبار کینه ها و زشتی ها بیالاید و خود را به خوبی ها و زیبایی ها بیاراید.»

وی اضافه می کند:«از این روست که تزکیه به معنای پاکسازی وخودسازی، یک برنامه اصلی در برنامه هدایتی وحی معرفی شده است و خواهان خانه تکانی و تخلیه برای پاکی می شود و از انسان می خواهد تا زشتی ها را از تن و روان بزداید و به آراستن آن بشتابد و دمی دراین کارسستی نورزد.»

حجت الاسلام احدی با اشاره به این موضوع که هر کدبانویی می داند که برخی از وسایل و اثاث خانه را می بایست بشوید یا بتکاند، یا غبارروبی کند یا برخی دیگر را اصلاح و تعمیر کند یا بعضی را به عنوان آشغال از خانه بیرون ریزد، ادامه می دهد:«هر انسانی می بایست بداند که اگر خانه یا تن به شست و شو وخانه تکانی به این معنا نیاز دارد، روان و جانش نیز این گونه نیازمند توجه است. پس برخی از خصوصیات و فضایل اخلاقی را می بایست بیاراید و برخی از زشتی ها و رذایل را از خانه دل بیرون راند و برخی از خصلت ها را اصلاح کند و برخی را به آب محبت و مودت آبیاری نماید.»

و خانم مهتاب رضایی کارشناس مسائل اجتماعی هم درگفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه زمستان فرصت اندیشیدن به بهار است، می گوید:«زمستان فرصت گفت وگوی ریشه ها با خاک است تا چگونه دوباره برویند؟ چگونه تکرار و متولد شوند؟ زمستان گفت وگوی پشت پرده دانه ها و زمین است. گفت وگویی در دل خاک برای چگونه بیدار شدن دوباره برگها و رنگها اما بهار که می آید یک بغل حرف تازه با خود دارد، بهارحرف های قشنگ زمین است که درگوش من و تو زمزمه می شود و نوروزنیز حسن مطلع این حرف ها است.پس قدر ایام و فرصت های پیش رو را بدانیم.»

 

 

توجه به نیازهای درونی، قدم اول خانه تکانی دل

دراین دنیای پرهیاهو و پر رمز و راز و در شرایطی که همه جا را غبار تنهایی و سردی گرفته چرا به خانه تکانی دل نیازداریم و اگر این خانه تکانی صورت نگیرد، چه خطراتی متوجه آدمی می شود؟

دکتر محسن اسکندری روان شناس درگفت و گو با گزارشگر کیهان درپاسخ به سؤالات فوق می گوید:«انسان نیاز دارد بیش از هرچیز نگاهی به خود داشته باشد و با خودش خلوت کند و در این بین خانه تکانی فقط نمادی برای توجه به خود است. خانه تکانی دل باعث می شود به خودمان توجه کنیم، نیازها را ببینم و آسیب هایی که طی یک سال برخودمان وارد ساختیم را بشناسیم و درصدد اصلاح برآییم. اما برای اصلاح نباید فقط به رفع کدورتها توجه کنیم. بلکه خانه تکانی دل باید فراتر از این باشد.»

دکتر اسکندری اضافه می کند:«برای شروع باید اول با خودمان آشتی کنیم، ببینم درطول سال چقدر برای خودمان وقت گذاشته ایم، چقدر توانسته ایم مشکلات محیط وپیرامون خود را ببنیم. نگاه مان به زندگی باید عوض شود و دراین نگاه نو بتوانیم دیگران را راحت تر ببینیم و اطرافیانمان را بیشتر دوست داشته باشیم.»

این روان شناس اضافه می کند: «خیلی از مشکلات عاطفی در دنیای مدرن ناشی از کم توجهی به اطرافیان و کم رنگ شدن دیدوبازدیدها است که ایام عید این فرصت را در اختیار همه قرار می دهد تا توجهی ویژه به اقوام داشته باشیم، ضمن اینکه خیلی از گمشده ها هم در خانه تکانی ها پیدا می شود، پس بیاییم گمشده هایمان را پیدا کنیم و با افرادی که بی توجه یا کم توجه بودیم، ارتباط برقرار کنیم.»

از دکتر اسکندری سؤال می کنم در بازبینی از خود به چه نکاتی باید توجه داشته باشیم که در پاسخم می گوید: «باید مفهوم زندگی و اهداف آن را پیدا کنیم و با اولویت دادن به نیازها به آرامش واقعی برسیم و برای سال جدید تصمیم بگیریم فرصت های خود را به خوبی بشناسیم و به خودمان توجه کنیم و علاوه بر توجه به جسم و وضع ظاهری به سلامت روح و روان هم دقت ویژه ای داشته باشیم.»

حجت الاسلام قربان احدی هم در این خصوص می گوید: «تجربه نشان داده که بسیاری از چیزهایی که مدت ها گم شده و اهل خانه به دنبال آن می گشته اند، در خانه تکانی منزل و جابه جایی اسباب و اثاثیه پیدا و مایه خوشحالی شده است و خانه تکانی دل نیز چنین است، اگر انسان قدری با خود خلوت کند و به مرور اعمال و اخلاق خود بپردازد و در سمت و سوی زندگی خود و گذشته و حال خویش بیندیشد، بسیاری از گمشده های معنوی را خواهد یافت، گم شده هایی مانند معنا و هدف زندگی و احساس رضایت از زندگی و آرامش.»

این کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه خانه تکانی و نظافت منزل معمولا با کارهای عادی تفاوت دارد و زحمت و تلاش فراوانی را می طلبد به گونه ای که گاهی در آغاز راه بسیار بزرگ به نظر می رسد و نسبت به اصل ضرورت آن، اهل خانه را دچار تردید می کند، اما نتیجه کار پس از پایان نظافت بسیار دلچسب خواهد بود، خاطرنشان می کند: «در خانه تکانی دل نیز اوضاع دقیقا همین طور است، کاوش در زوایای قلب تفکر درباره عیوب خویش، محاسبه اعمال و رفتار و صفات نفسانی و مراقبت از واردات قلبی کاری بس بزرگ است که همت والا و سعی و تلاش ویژه ای را می طلبد به گونه ای که چه بسا انسان با توجه یافتن به بزرگی و دشواری آن با خطر ناامیدی و سستی روبه رو گردد، ولی اگر دست همت به کمر زد و به این جهاد عظیم پرداخت، پس از مدتی که شیرینی صفای دل و نورانیت قلب و لذت تقوا و خدامحوری را چشید درخواهد یافت که تحمل آن زحمت و تلاش در برابر چنین ثروت معنوی بزرگ ناچیز است.»

 

 

برکت آفرینی در زندگی

چه کنیم که سال نو و سالی که در پیش رو داریم در عمر و زمان و فرصت های زندگی مان برکت آفرینی داشته باشد؟ و چگونه به خانه تکانی واقعی دل دست یابیم؟ استاد جواد محدثی در پاسخ به این سؤال با اشاره به اینکه آینده در گرو گذشته و تلاش کنونی ماست، می گوید: «آنچه خجستگی روزها و سال های آتیه را برای ما رقم می زند، تصمیم های جدی، اراده های استوار، برنامه ریزی های حساب شده، پیگیری های دقیق و محاسبه و مراقبت های ویژه است ما مسئول عمر، زمان، فرصت ها و استعدادهای خویشیم، هرگز نباید گذشته مان به امید آینده و آینده مان به حسرت گذشته سپری شود و عمر ما بین این گذشته پر حسرت و آینده رویایی تقسیم شود و چیزی دستگیرمان نشود.»

این تقسیم هیچ جالب و زیبا نیست و زمان امانتی در دست ماست، هم می توان این عنصر پربها را سوزاند و دود کرد و هم می توان آن را سرسبز و باطراوت ساخت، تعیین کننده این دو وضع هم نحوه عمل ماست.

محدثی در ادامه با اشاره به اینکه از ثانیه ها و فرصت ها باید نهایت استفاده را ببریم و آن را به سادگی از دست ندهیم، تأکید می کند: «باید از هر دقیقه قرنی ساخت، قرن را در دقیقه ای گنجاند، یا که با شیوه مهار زمان جبر را هم به زیر بال کشید هر چه هست در این «مهار زمان» نهفته است، اگر قدرت آن را داشته باشیم هم دقیقه های ما استمرار و وسعت می یابد و سرشار می شود و هم قرنی را می توانیم در دقیقه ای بگنجانیم و لحظه لحظه عمر خود را غنی سازیم.»

این استاد اخلاق با بیان اینکه در سال نو همه چیز نو می شود، ما چرا نو نشویم، در توضیحات بیشتری خاطرنشان می کند: «تقویم ها عوض می شود، خانه ها گردگیری می شود، دیدارها تازه می گردد، طراوت را در چهره طبیعت تماشا می کنیم، دشت و دمن عطر جانبخش و رایحه بهاری را نثار و ایثار می کند، ما که نباید کمتر از درخت و صحرا باشیم!

اگر ما هم عوض شدیم، اگر اخلاق مان هم نوتر و بهاری تر شد، یعنی پابه پای بهار آمده ایم، درسال جدید که درپیش رو داریم هم دفتر عمرمان ورق می خورد و هم تقویم سال جدید را می گشاییم، چه خوب است که در برگ برگ این دفتر و کتاب با ایمان و عمل، با خوبی ها و تلاش ها، با صداقتها و مهرورزی های صادقانه خطوطی از «هنر انسان زیستن» بنگاریم و نقشی از «رشد» ترسیم کنیم».

محدثی می گوید: «عید در بیرون از وجودمان حضور دارد، در وجود خود هم عیدی پدید آوریم و به خانه تکانی دل بپردازیم و چه زیباست که در کنار تحویل سال، شاهد تحول حال هم باشیم و چه نیکوست که امروزمان بهتر از دیروز و فردای مان بهتر و روشن تر از امروز و فرجام کارمان بهتر از آغاز آن و آخرت مان بهتر و آبادتر از دنیای مان باشد و این شدنی است، تنها خواستن می خواهد.»

وقت ها را به سادگی از دست ندهیم

گوهر وقت بدین خیره گی از دست مده

آخر این درّ گرانمایه بهایی دارد

هفته ها و روزهای پایانی سال فرصت به خود اندیشیدن است نباشد که این ایام را به راحتی سپری کنیم و درسی نگیریم.

دکتر فرشته روح افزا استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر کیهان هم ضمن توجه ویژه به خانه تکانی دل ها در روزهای پایانی سال خاطر نشان می کند: «حال که فصل پرطراوت بهار در راه است و همه در تدارک آمدن گام های بهار در تب و تابیم و با طبیعت هم نوا شده ایم و درپی

پاک کردن غبارها از خانه هایمان هستیم و این سنت پسندیده و معنادار ایرانی را پاس می داریم، از طرفی خانه تکانی می کنیم و از طرفی طبیعت هم با باران رحمت الهی زمین را می شوید و باغ ها را غبارروبی می کند، لباس نو می پوشیم و بدن ها را می شوییم تا با جسم هایمان همراه با طبیعت که رخت نو برتن می کنند هماهنگ شویم و همه با هم پاکیزه به استقبال بهار می رویم.»

دکتر روح افزا می گوید: «حالا که زمین هوای پاک را تجربه می کند و سروها سر به آسمان کشیده اند تا نشاط و سبزی را تنفس کنند، ما را نشاید که همه را نو کنیم و بشوییم و غافل از احوال دل خویشتن مان باشیم.»

وی با اشاره به پیام های آموزنده بهار اشاره می کند و می گوید: «یکی از این پیام ها تعادل است، در فصل اعتدال است که همه چیز زنده و شکوفا می شود، باید از این پیام بهار عبرت بگیریم که راه اعتدال و مستقیم و نه افراط و تفریط راه رشد و کمال است، اما متاسفانه می بینیم که بهارمان با تجمل گرایی و فخرفروشی و توجه به اسباب و وسایل خانه عجین شده است، بدون اینکه به باطن و روح و درونمان توجه کنیم.»

این استاد دانشگاه می گوید: «کمی به خود بیاییم، مگر کودک شده ایم که با به رخ کشیدن خانه و فرش و میز و صندلی و لباس، احساس برتری و بهتری داریم، شاید بهتر باشد که بیشتر به خود و راه در پیش بیشتر بیاندیشیم که چگونه حوّل حالنا را در خود تحقق بخشیم.»

صدیقه توان

نظرات شما عزیزان: